Hồi còn bé, tôi nhớ trên ti vi có một chương trình tên là Thời đại thành công.
Đó là một chương trình truyền hình kể về cuộc đời của những người thành công, mỗi tuần họ mời một nhân vật khác nhau nhưng các câu chuyện thì thống nhất về format.
Chương trình tạo ra một không gian đong đầy ý chí bất khuất và nỗ lực hết sức, so sánh giữa thành công hiện tại với quá khứ gian khổ của nhân vật chính.
Điều đó khiến người xem chương trình cảm thấy dù gặp phải bất cứ khó khăn, trong bất cứ hoàn cảnh nào thì con người đều có thể vượt qua và thành công nếu luôn nỗ lực.
Khi tôi trưởng và nghĩ lại thì thấy chương trình đó như là bước khởi đầu của chế độ nhân tài vậy.
Những câu chuyện đó giống như cuốn sách Hạt giống Tâm hồn hay nói, rằng: "Năng lực đi kèm với nỗ lực thì bất cứ ai cũng có thể thành công."
Nhưng trong cuộc sống hiện tại thì năng lực và nỗ lực không phải là những chiếc chìa khoá vạn năng mở được cánh cửa thành công mà chỉ là một trong những yếu tố dẫn đến thành công mà thôi.
Thêm nữa, khi đó Hàn Quốc vẫn đang trong thời kì cô lập, mọi người đều sống trong cảnh bần hàn nên khác biệt của các cá nhân trong xã hội không quá lớn, những câu chuyện đó như những huyền thoại về thành công vậy.
Bây giờ thì mọi chuyện đã khác.
Việc tìm kiếm cơ hội thay đổi giai cấp, tầng lớp của mỗi cá thể trở nên thật sự khó khăn, chúng ta không thể duy trì một xã hội chỉ tồn tại một chế độ nhân tài công bằng với những cơ hội bình đẳng. Hiện tại là những cuộc chạy tiếp sức của giai cấp, thế lực và tài sản thừa kế từ cha mẹ.
Tất nhiên, không thể xem thường những nỗ lực, phấn đấu nhưng thành công còn bị chi phối bởi rất nhiều yếu tố phi năng lực khác như may mắn, số phận và môi trường. Vì vậy, nếu nói rằng tôi đạt được những thành công lớn chỉ bằng sự nỗ lực không thôi thì không phản ánh được tất cả, ngoại trừ những trường hợp thiểu số.
Dù vậy, đẳng thức của sự thành công vẫn là "Nỗ lực = Năng lực = Thành công", cũng giống như đẳng thức "Lười biếng = Vô năng = Nghèo khổ" vẫn được coi là lẽ đương nhiên vậy. Chính vì thế, để thoát khỏi việc đổ lỗi cho bản thân thiếu nỗ lực dẫn đến nghèo khổ thì người ta lại hợp thức hoá việc đó bằng phân biệt giai cấp.
Vô vàn cơ hội mở ra mà lại đổ lỗi cho cái nghèo bám đuổi,
Nếu thấy oan ức thì phải vùng lên
Còn không thì những người nghèo khổ lại càng hổ thẹn.
Vì vậy nếu bạn không muốn để người khác thấy sự nghèo hèn đó thì hãy nhận nhục chịu đựng
Không phải là việc trèo lên dãy núi Himalaya
Mà là khoác lên mình bộ trang phục leo núi The North Face hay K2 tại trường học.
Để được đánh giá như chung cư cao cấp trong hội những quý bà thì phải diễn kịch ngắn giống như việc đổi tên chung cư thành tiếng Anh vậy.
Mặc dù sẽ không có những cơ hội bình đẳng, không có viễn cảnh viển vông về chế độ nhân tài thì cái gọi là chủ nghĩa năng lực (chế độ nhân tài) bị bóp méo được gieo vào thế hệ thành công và những câu chuyện kiểu Hạt giống Tâm hồn kia sẽ được đánh giá thông qua việc trả lời câu hỏi "Chúng ta có phải người giàu hay không?". Khi đó khoảng cách giữa tự kiêu hay xấu hổ sẽ được xoá nhoà theo cách nào đó.
Nhưng nếu nhìn chung quanh, bạn sẽ thấy
Rằng không chỉ có một, hai người giàu do thừa hưởng tài sản từ cha mẹ hay có vận số tốt
Rằng không chỉ một, hai người hàng xóm của bạn sống cương trực, thẳng thắn nhưng lại nghèo.
Nếu chúng ta bỏ qua cả một quá trình thì dù là bóc lột kẻ yếu hay đi đường tắt để thành công,
Những người giàu vẫn ngang nhiên mà sống
Còn những người cương trực, thẳng thắn vẫn sống
Nhưng lại nghèo và mang thêm nỗi hổ thẹn về bản thân
Đó không phải là việc lạ lẫm sao?
Dù có sống một cuộc đời nghèo khổ đi chăng nữa, nếu bạn đã sống khảng khái và sống bằng tất cả nỗ lực thì bạn phải cảm thấy tự trọng và tự hào về cuộc sống của mình
Trong thế giới này giàu có cũng phải hổ thẹn trước khí chất khảng khái của cái nghèo.
Dòng chữ ghi chú ở trên: Chủ nghĩa năng lực (chế độ nhân tài) dịch từ thuật ngữ "meritocracy", được sử dụng lần đầu tiên trọng cuốn sách The Rise of the Meritocracy (1958) của Michael Young hàm ý chỉ trích xã hội bị cai trị bởi nhóm người tinh hoa tài năng (talent elite). "Đó là lẽ thường (good sense) khi chỉ định công việc cho mỗi cá nhân dựa trên những gì họ xứng đáng (merit)", Young viết như vậy trong một bài tiểu luận gửi cho tờ Guardian. "Ngược lại, những người được đánh giá là có thành tích đặc biệt nào đó sẽ trở thành một tầng lớp xã hội mới, không dung chứa những người khác." Người tạo ra cụm từ này mong rằng chúng ta sẽ ngừng sử dụng nó bởi vì nó bảo vệ huyền thoại rằng những ai có tiền và quyền chắc hẳn phải xứng đáng mới được sở hữu chúng (và gia tăng niềm tin nham hiểm rằng những ai kém may mắn không xứng đáng hưởng điều tốt đẹp hơn).
Đăng nhập để bình luận